Nieuwe Europese importheffingen en CBAM: wat verandert er op de kunstmestmarkt?
De Europese kunstmestmarkt staat voor ingrijpende veranderingen door twee beleidsmaatregelen die de komende jaren van kracht worden: de invoering van nieuwe importheffingen op Russische en Wit-Russische kunstmest en de implementatie van het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Beide maatregelen maken deel uit van bredere Europese inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen en de Europese industrie minder afhankelijk te maken van import uit landen met lagere milieustandaarden.
Importheffingen op Russische en Wit-Russische kunstmest
Sinds 1 juli 2025 gelden in de Europese Unie nieuwe invoerrechten op kunstmestproducten afkomstig uit Rusland en Wit-Rusland. Deze stap maakt deel uit van een breder pakket aan handelsmaatregelen waarmee de EU haar afhankelijkheid van deze landen wil verkleinen en tegelijk een gelijker speelveld binnen de interne markt wil creëren.
Volgens de Europese Commissie (trade.ec.europa.eu) worden de tarieven geleidelijk verhoogd over een periode van drie jaar. In 2025 bedraagt de extra heffing circa €40 per ton voor stikstofhoudende meststoffen, oplopend tot ongeveer €315 per ton in 2028. Voor samengestelde meststoffen, zoals NPK of DAP, geldt een vergelijkbare opbouw, met een starttarief rond €45 per ton en een eindniveau van circa €430 per ton. Daarbovenop blijft ook het reguliere invoertarief van ongeveer 6,5% van kracht.
De Raad van de Europese Unie heeft daarnaast bepaald dat de heffingen versneld kunnen stijgen als de importvolumes uit Rusland of Wit-Rusland boven vooraf vastgestelde drempels uitkomen (consilium.europa.eu). Deze clausule is bedoeld om te voorkomen dat exporteurs in korte tijd grote hoeveelheden kunstmest naar de EU sturen om de hogere tarieven te ontlopen.
De importheffingen hebben als doel de Europese markt te stabiliseren, het risico op marktverstoring te beperken en de financieringsstromen richting Rusland en Wit-Rusland te verminderen. Voor de kunstmesthandel betekent dit echter dat bestaande aanvoerroutes moeten worden herzien en dat de prijzen op korte termijn kunnen variëren, afhankelijk van herkomst en beschikbaarheid van producten.
Wat is het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM)?
Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) is een nieuw beleidsinstrument van de Europese Unie dat vanaf 1 januari 2026 volledig van kracht wordt. CBAM maakt deel uit van het Fit for 55-pakket, waarmee de EU haar uitstoot van broeikasgassen met ten minste 55% wil verminderen tegen 2030 (taxation-customs.ec.europa.eu, klimaat.be).
Het mechanisme is ontworpen om koolstoflekkage (carbon leakage) te voorkomen — het verschijnsel waarbij productie verschuift naar landen met minder strenge klimaatregels. Door een CO₂-prijs te koppelen aan geïmporteerde producten uit energie-intensieve sectoren, moeten importeurs in de EU betalen voor de uitstoot die vrijkomt bij de productie van deze goederen buiten Europa.
CBAM geldt voor sectoren met hoge emissies, waaronder cement, ijzer en staal, aluminium, elektriciteit, waterstof en kunstmest. Vanaf 2026 moeten importeurs CBAM-certificaten aankopen die de hoeveelheid CO₂-uitstoot weerspiegelen die gepaard ging met de productie van hun ingevoerde goederen. De prijs van deze certificaten is gekoppeld aan het bestaande Europese emissiehandelssysteem (ETS) (www.cfp.energy).
Tijdens de overgangsperiode van 2023 tot 2025 moeten bedrijven hun emissiegegevens al rapporteren, maar nog geen certificaten aankopen. Deze fase biedt tijd om het systeem te testen en te verfijnen. Vanaf 2026 wordt de financiële verplichting geleidelijk ingevoerd, waarbij importeurs maandelijks CBAM-certificaten zullen moeten indienen voor hun ingevoerde producten.
Indirecte gevolgen voor de kunstmestmarkt
Hoewel CBAM zich niet rechtstreeks richt op landbouwproducten, zal het indirecte effecten hebben op de landbouwsector, met name via de kunstmestmarkt. Buiten-Europese producenten van kunstmest zullen voortaan een CO₂-heffing moeten betalen bij export naar de EU. Dat betekent dat kunstmest uit landen zonder CO₂-beprijzingssystemen duurder kan worden.
Binnen de EU vallen producenten al onder het ETS, waardoor CBAM de importkosten afstemt op de binnenlandse klimaatlast. Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) draagt dit bij aan een meer evenwichtige koolstofprijs tussen binnenlandse en buitenlandse leveranciers (www.oecd.org).
Daarnaast zullen importeurs verplicht zijn transparante emissiegegevens te rapporteren over de productieprocessen van hun leveranciers. Dit kan leiden tot meer inzicht in de milieuprestaties van kunstmestproducten, maar ook tot extra administratieve lasten voor importeurs en distributeurs (rrypglobal.com).
Samenvattend
De combinatie van importheffingen op Russische en Wit-Russische kunstmest en de invoering van CBAM markeert een belangrijke beleidsverschuiving in de Europese kunstmesthandel. Waar de eerste maatregel vooral gericht is op geopolitieke onafhankelijkheid en marktstabiliteit, beoogt de tweede een gelijk speelveld te creëren op het gebied van klimaatkosten.
Beide instrumenten zullen de prijsstelling en handelsstromen van kunstmest de komende jaren merkbaar beïnvloeden. Voor marktpartijen is het daarom van belang om zich goed te informeren over de regelgeving, rapportagevereisten en tijdlijnen. Voor landbouwers is het verstandig om verrassingen te voorkomen. Spreid daarom altijd uw aankopen van meststoffen over meerdere aankoopmomenten. Ontvang nu een passend aanbod via de website van Yara.
